Tętniak aorty brzusznej to jedna z najbardziej podstępnych chorób. Przebiega bezobjawowo, trudno ją zdiagnozować, a kiedy to nastąpi to najczęściej występuje już stan zagrożenia życia.
Co to jest tętniak aorty?
Aorta to tętnica główna rozprowadzająca krew od serca do pozostałych narządów organizmu za pośrednictwem odchodzących od niej licznych tętnic. Aorta biegnie od serca przez klatkę piersiową, jamę brzuszną, w odcinku biodrowym rozdziela się na dwie aorty kończyn dolnych.
Zdrowa aorta ma średnicę ok. 28 mm, jeśli średnica ta zwiększy się o ponad 50 %, czyli osiągnie ponad 40 mm mówimy o tętniaku.Tętniak aorty może wystąpić na każdym jej odcinku, ale najczęściej dotyczy odcinka piersiowego i brzusznego.
Co to jest tętniak aorty brzusznej?
Tętniak aorty brzusznej powstaje w wyniku uszkodzenia jednej z warstw ściany tętnicy. Efektem tego jest wybrzuszenie osłabionej ściany aorty w kształcie worka rzadziej w kształcie wrzeciona. Tętniak najczęściej powstaje między przeponą a odejściem tętnic biodrowych.
Rodzaje tętniaka aorty brzusznej
W jamie brzusznej sporadycznie powstają tętniaki rozwarstwiające, natomiast najczęściej są to tętniaki prawdziwe. Wyróżniamy wśród nich:
- tętniaki bezobjawowe,
- tętniaki objawowe,
- tętniaki pęknięte.
Tętniak bezobjawowy nie daje żadnych wyraźnie odczuwalnych objawów. Chory nie skarży się na żadne dolegliwości, ewentualnie może czuć się osłabiony, po każdym posiłku czuje się syty.
W przypadku tętniaka objawowego chory odczuwa ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej promieniujący w dół (z tego powodu może być mylony z bólem towarzyszącym rwie kulszowej), promieniujące bóle podbrzusza. Może wystąpić także obrzęk kończyn dolnych, spadek masy ciała.
Tętniak pęknięty powoduje bardzo silny ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do podbrzusza, mogą wystąpić krwawe wymioty, utrata przytomności. Pęknięty tętniak stanowi stan zagrożenia życia i niezbędna jest szybka pomoc lekarska.
Przyczyny powstawania
Wśród przyczyn powstania tętniaka aorty brzusznej można wyróżnić te o charakterze genetycznym i te o charakterze cywilizacyjnym.
Przyczyny genetyczne to niewielki procent wszystkich dotkniętych tętniakiem, są to głównie osoby z zespołem Marfana lub Ehlersa-Danlosa.
Zdecydowana większość zachorowań spowodowana jest czynnikami cywilizacyjnymi. Przede wszystkim nadciśnienie, miażdżyca, choroba wieńcowa, obturacyjna choroba płuc, niedokrwienie kończyn dolnych, przepuklina brzuszna przyczyniają się do osłabienia ścian aorty i powstania tętniaka.
Grupy szczególnego ryzyka
Tętniak aorty brzusznej rozwija się latami, zmiana trybu życia, leczenie schorzeń pierwotnych może zahamować zmiany chorobowe aorty. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem i jest znacznie większe u mężczyzn niż u kobiet, które chorują 3-8 razy mniej. Ilość zachorowań zdecydowanie wśród mężczyzn zwiększa się po 65 roku życia (6%), a szczególnie po 75 roku (9%). Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby dodatkowo zwiększa palenie papierosów.
Jak zdiagnozować chorobę
Ze względu na charakter tętniaka aorty brzusznej jego zdiagnozowanie jest trudne. W Polsce nie prowadzi się żadnych badań przesiewowych wśród grup zagrożonych tętniakiem.
W przypadku tętniaka bezobjawowego najczęściej jest on wykrywany przypadkowo podczas diagnozowania innych schorzeń. Tętniak objawowy powoduje bóle, które mogą towarzyszyć innym chorobom (rwa kulszowa, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, choroby nerek, pęcherza), po ich wyeliminowaniu lekarz powinien zlecić badania obrazowe. W przypadku dużego tętniaka aorty brzusznej lekarz badaniem klinicznym może stwierdzić jego obecność, a badanie obrazowe będzie miało na celu określenie jego wielkości, dokładnego umiejscowienia, wielkości światła aorty, drożności sąsiednich tętnic.
W diagnostyce tętniaka najbardziej przydatna jest diagnostyka obrazowa czyli ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa, jądrowy rezonans magnetyczny, cyfrowa angiografia subtrakcyjna lub arteriografia klasyczna.
Wczesne wykrycie i zdiagnozowanie tętniaka umożliwia zastosowanie odpowiednich metod leczenia.
Sposoby leczenia tętniaka
Sposób leczenia tętniaków aorty uzależniony jest od jego umiejscowienia i wielkości. W przypadku tętniaków mniejszych niż 50 mm stosuje się leczenie farmakologiczne, w przypadku większych istnieją wskazania do przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.
Metody zachowawcze
Leczenie farmakologiczne musi być prowadzone równocześnie z leczeniem chorób współistniejących. W przeciwnym wypadku będzie ono nieskuteczne. Szczególnie ważne jest obniżenie ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu, który odkłada się w tętnicach w postaci blaszek miażdżycowych. To właśnie one zmniejszają światło tętnic, utrudniają przepływ krwi i powodują powstawanie tętniaków. Chory musi przyjmować leki z grupy beta-blokerów i co kilka miesięcy wykonywać diagnostykę obrazową.
Metody operacyjne
Bezwzględnym wskazaniem do leczenia operacyjnego jest pęknięcie tętniaka, ponieważ stanowi to bezpośrednie zagrożenie życia. Niestety statystyki są tu nieubłagane. 40-60% pacjentów z pękniętym tętniakiem umiera przed dotarciem do szpitala. Czas stanowi w tym wypadku najważniejszy czynnik, nie powinien on przekraczać 30 minut od zgłoszenia do operacji. Taki standard obowiązuje w USA, w Polsce nie jest to jeszcze możliwe.
Poza wypadkami nagłymi do zabiegów chirurgicznych kwalifikowani są mężczyźni z tętniakami o wielkości 55 mm oraz kobiety z tętniakami wielkości 50 mm. Przeciwwskazaniami są wiek powyżej 85 roku życia, niewydolność krążenia, marskość wątroby, ostry stan choroby wieńcowej, niewydolność nerek.
Operowanie tętniaka aorty brzusznej jest operacją bardzo inwazyjną. Chirurg naczyniowy nie tylko musi wyciąć tętniaka z aorty, wstawić protezę odcinka aorty, ale przede wszystkim wykonać żmudną pracę zespolenia wszystkich mniejszych naczyń krwionośnych.
Metoda bezinwazyjna
W przypadku mniejszych tętniaków aorty brzusznej można zastosować zabieg nieinwazyjny, tzw. endowaskularny. Polega on na wprowadzeniu stentu do światła aorty przez tętnicę udową. Stent rozszerza światło aorty i poprawia przepływ krwi. zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym.
Powikłania pooperacyjne
Chirurgiczne usunięcie tętniaka to zabieg bardzo trudny i obarczony dużym ryzykiem. Pacjent traci dużo krwi, niektóre jej składniki muszą być potem przetaczane. Przez kilka dni musi pozostawać na oddziale intensywnej terapii. Mogą wystąpić trudności z oddychaniem, niewydolność krążenia lub krwawienia w jamie brzusznej.
Jak zapobiegać tętniakowi aorty brzusznej
W przypadku każdej choroby profilaktyka jest najważniejsza, zawsze jest lepiej zapobiegać niż leczyć.
Przede wszystkim należy systematycznie kontrolować poziom cholesterolu i ciśnienie tętnicze. Ograniczyć w diecie produkty wysokoprzetworzone, spożywać więcej warzyw i owoców, ograniczyć spożycie cukru. I oczywiście trzeba rzucić palenie.